Μία πόλη αναζητεί τις Κεϊλότ της
Οι «Κεϊλότ» (πληθυντικός της λέξης «κεϊλά») ήταν οι μικρές εβραϊκές κοινότητες, αντίστοιχες προς τις χριστιανικές ενορίες, που σχηματίσθηκαν στη Θεσσαλονίκη μετά από την εγκατάσταση των εβραίων της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Δυτικής Ευρώπης.
Η έκθεση προσδιόριζε με μεγάλη ακρίβεια τις αρχικές θέσεις των συναγωγών κάθε «κεϊλά», πάνω στο σημερινό χάρτη της Θεσσαλονίκης σε δύο μεγάλες περιοχές της πόλης: (α) το τετράγωνο Βενιζέλου-Εγνατίας-Αγίας Σοφίας-Προξένου Κορομηλά και (β) στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς. Προκύπτουν έτσι οι ακριβείς θέσεις των πρώτων κοινοτήτων που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 15ου και κυρίως στις αρχές του 16ου αιώνα.
Στη συνέχεια παρουσιάζονταν οι καταλυτικές συνέπειες της πυρκαγιάς του 1917 πάνω στους πυρήνες της εβραϊκής παρουσίας και στον πληθυσμό τους, που ήταν κατά 85% εβραϊκός. Επίσης, προσδιορίζονταν γεωγραφικά οι νέες συνοικίες των εβραίων πυροπαθών, που απέμειναν άστεγοι μέσα από τις διαδικασίες της ανοικοδόμησης. Από τις συνοικίες αυτές διατηρήθηκαν στη μνήμη των Θεσσαλονικέων μόνον τα ονόματά τους (151, 6, Κάμπελ, Καλαμαρί, Μπαρόν Χιρς, Στασιονίκα, Αγία Παρασκευή, Ρεζί Βαρδάρ).
Τέλος, γινόταν αναφορά στο συστηματικό αντισημιτισμό της περιόδου του μεσοπολέμου, που είχε ως αποκορύφωμα τον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ.
Η έκθεση στηρίζεται σε άφθονο αρχειακό υλικό, φωτογραφίες και εφημερίδες της εποχής. Είναι παραγωγή του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης, με επιστημονική επιμέλεια του Ευάγγελου Χεκίμογλου.
Γενικές πληροφορίες
Η έκθεση είναι παραγωγή του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Επιστημονική επιμέλεια Ε. Χεκίμογλου. Συνεργασία Ε. Περαχιά, Λ. Ναχμία. Καλλιτεχνική και γραφιστική επιμέλεια Γκατένιο-Hybrazil. Για την έρευνα και την παραγωγή της έκθεσης χρησιμοποιήθηκαν τα αρχεία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης, της Πολεοδομίας Θεσσαλονίκης, του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Αθηνών, της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της Εθνικής Χαρτοθήκης, του ΕΛΙΑ, του Ιστορικού Αρχείου Εθνικής Τραπέζης, του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας, του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, καθώς και η συναφής βιβλιογραφία (Μελέτες για τα θέματα της έκθεσης έχουν δημοσιεύσει η Ρένα Μόλχο, η Gila Hadar και η Βίλμα Χαστάογλου-Μαρτινίδη). Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν το ερευνητικό αρχείο Ευφρ. Ρούπα & Ε. Χεκίμογλου και οι ιδιωτικές συλλογές (†) Χ. Κ. Παπαστάθη, Άγγ. Δ. Παπαϊωάννου και Β. Α. Μαυρομμάτη.
Η συγκεκριμένη έκθεση φωτίζει όχι μόνον την τοπογραφία της εβραϊκής παρουσίας αλλά και τις συνθήκες ζωής των κατοίκων της Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα των εβραίων καθώς και το κλίμα που επικράτησε στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια πριν από το Ολοκαύτωμα. Δικαιώνει την νεότερη άποψη που επικρατεί στην έρευνα είναι ότι η κατανόηση του Ολοκαυτώματος είναι ελλιπής χωρίς τη γνώση της τοπικής ιστορίας.
Ευάγγελος Χεκίμογλου
Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013 στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης.